Is onze chipsector wel opgewassen tegen China?

De chipindustrie is uitgegroeid tot dé hoop in bange dagen voor de Nederlandse industrie. Maar heeft deze industrie nog wel toekomst voor ons kleine land, nu het grote China er zijn volle gewicht tegenaan gooit? 'Als ik de koning van Europa was, zou ik de Chinese chipindustrie heel veel tarieven opleggen.'

ASML is inmiddels niet alleen Nederlands trots, maar is nu ook Europa's trots. Het is bijna het meest waardevolle bedrijf van de EU, net na de Duitse softwarereus SAP. En terwijl veel Nederlandse maakbedrijven het moeilijk hebben, groeit de chipindustrie nog altijd gewoon door. Het is dus logisch om te denken: Zet alle ballen op de chipindustrie!

Maar is dat wel zo? Want er is een grote kaper op de kust: China. Het land is al goed voor ruim een kwart van alle industrie ter wereld. Het maakt niet alleen meer goedkope massaproducten, maar ook steeds meer hightech-spullen. Chinese bedrijven domineren bijvoorbeeld in het maken van elektrische auto's. Bijna de helft van alle aangevraagde patenten voor nieuwe technologie, komt inmiddels uit China.

Strijd om de chipmarkt

En China wil nu ook graag de chipindustrie veroveren. Niet alleen omdat chips cruciaal zijn voor veel nieuwe technologieën, zoals kunstmatige intelligentie (AI). Maar ook omdat de Verenigde Staten haar eigen dominantie op dit gebied inzetten om China te dwarsbomen. Zo heeft Nederland onder Amerikaanse druk besloten dat ASML haar nieuwste generatie EUV-chipmachines niet aan China mag verkopen.

China concurreerde eerder al de Europese zonnepanelenindustrie kapot. En ook de Europese auto-industrie moet nu alle zeilen bijzetten om niet hetzelfde te overkomen. Nu zet China haar al sterke industriële basis, innovatiekracht én haar enorme schaalvoordelen in op de productie van chips. Is het dan niet simpelweg een kwestie van tijd voordat ook de Nederlandse chipindustrie - het belangrijkste chipcluster van Europa - eraan gaat? Is het dan wel verstandig om alle ballen op die sector in te zetten?

Wie een chipindustrie wil opzetten, heeft eerst chipmachines nodig om die chips te maken. Dat zie je terug in de jaarcijfers van ASML. In 2022 leverde ASML nog tweederde van haar chipmachines aan de Oost-Aziatische democratieën Zuid-Korea (Samsung) en Taiwan (TSMC). Sindsdien is China op koopjacht gegaan. China mag niet de modernste EUV-machines kopen, maar wel oudere modellen. Het koopt nu voor bijna net zoveel geld chipmachines van ASML als die andere twee landen bij elkaar.

Met die machines kan China niet de meest geavanceerde chips maken voor kunstmatige intelligentie, of voor in de nieuwste iPhone. Maar voor net iets minder geavanceerde chips werkt het prima. En dat is nog altijd de bulk van de chipmarkt: koelkasten, auto's, robotstofzuigers.

Volgens chipexpert Chris Miller, auteur van het boek Chip War, was het 'wijs' om ASML te verbieden de EUV-machines aan China te verkopen en de chipontwikkeling daar zo een beetje af te remmen, zo laat hij weten aan Hollands Welvaren. 'China's economische model is erop gericht om minder afhankelijk te worden van Europese import.' China heeft de ASML-machines nu nog nodig, maar dat is een uitzondering, zegt Miller. 'De Duitse automakers zijn al verpletterd. Een machtiger China is niet goed voor de Nederlandse belangen.'

Ook Arrian Ebrahimi, promovendus aan Georgetown University en auteur van de Chip Capitols-nieuwsbrief, vreest voor de opmars van de Chinese chipindustrie. China trekt de eigen (chip)industrie voor met subsidies en andere maatregelen, waardoor het voor Europese chipbedrijven moeilijker is om te concurreren. 'Als ik de koning van Europa was, zou ik tarieven op heel veel Chinese industrieën invoeren, ook op de chipindustrie. Om China te dwingen te stoppen met het subsidiëren van hun eigen industrie.'

Exportverbod ASML-machines naar China: goed of slecht beleid?

Toch vindt Ebrahimi het juist een slecht idee om de export van EUV-machines naar China te verbieden. 'Chinese chipbedrijven zijn daardoor steeds meer op zichzelf aangewezen.' Ze zetten meer in op de ontwikkeling van eigen chipmachines. Ze zijn zich ook meer gaan richten op de verkoop van chips in eigen land, zodat Trump hun afzetmarkt niet van het ene op het andere moment kan afknijpen. 'Daarmee drukken ze Europese chipbedrijven, zoals NXP, weg uit de Chinese markt.'

NXP is na ASML qua omzet het grootste chipbedrijf van Nederland. Het levert vooral aan de auto-industrie en haalt meer dan een derde van haar omzet uit China. Ebrahimi heeft onder meer onderzoek gedaan naar de Chinese subsidiëring van chipbedrijven. Hij zag dat Chinese bedrijven door onder meer die subsidies een tijd lang zonder problemen verlieslatend kunnen opereren en toch door kunnen blijven gaan met geld steken in innovatie. Dat is lastiger voor Amerikaanse en Europese chipbedrijven die bloot staan aan de tucht van de aandelenmarkt.

'Volkswagen is te invloedrijk in Brussel en blokkeert tegendruk tegen China'

'Als Europese chipbedrijven marktaandeel verliezen in China, dan raakt dat ook hun onderzoeksbudgetten in Europa,' zegt Ebrahimi. Zo dreigt een vicieuze cirkel te ontstaan: minder omzet nu, betekent minder onderzoek en minder nieuwe producten in de toekomst. 'In tegenstelling tot Amerika, durft Europa geen tegendruk te geven aan China. Daarvoor zijn met name de Duitse autobedrijven te veel afhankelijk van de Chinese markt. Bedrijven zoals Volkswagen zijn te invloedrijk in Brussel. Op lange termijn is dat wel funest voor de Europese chipindustrie.'

Kan China wat ASML kan?

Terwijl China de de Europese chipindustrie aan het wegdrukken is, lijkt ASML de dans te ontspringen. Door chipmachines te verkopen aan China, profiteert het juist van de opmars van dat land. Om chips te maken zijn tal van specialistische machines nodig, waarvan de lithografiemachines van ASML er maar één zijn. Maar het is wel een cruciaal onderdeel en zonder ASML's EUV-machines kun je niet de laatste generatie AI-chips maken. Het lithografieproces is zo complex, dat het (zelfs) China maar niet lukt om het onder de knie te krijgen.