Nederland heeft de belangrijkste chipindustrie van Europa, maar de exacte grote ervan is onbekend. Hollands Welvaren zette daarom de belangrijkste spelers op een rij. ASML is verreweg de grootste, maar die is sterk afhankelijk van de veel kleinere spelers in Nederland.

Eerst even praktisch:

Dit is deel 1 in een driedelige serie over de Nederlandse chipsector.

  • 1: Dit zijn de grootste chipbedrijven van Nederland
  • 2: Hoe kan Nederland zorgen dat de chipsector snel doorgroeit?
  • 3: Wat betekent de opmars van China voor Nederlandse chipbedrijven?

Je kunt dit artikel ook in het Engels lezen door rechtsonder op 'Nederlands' te klikken en de taal aan te passen.

Betalende abonnees van Hollands Welvaren vinden onderaan dit artikel een tabel met chipomzet, omzetgroei, winst, belangrijkste werkzaamheden, oprichtingsjaar en het land van de ultieme eigenaar.

CTA Image

Neem nu een betaald op Hollands Welvaren en krijg 20% early bird-korting (40 euro per jaar, in plaats van 50 euro) én de belofte dat de prijs nooit stijgt: inflatievrij.

Abonneer met korting

Hoe groot is de Nederlandse chipsector eigenlijk? Als zelfs de alwetende rekenmeesters van het Centraal Bureau voor de Statistiek het niet weten, dan weet je dat de informatie simpelweg niet bestaat.

Wat we wel weten, is dat ASML de afgelopen jaren is uitgegroeid tot dé nationale trots. De Veldhovense chipmachinemaker is een van de meest waardevolle bedrijven van Europa - wie weet verovert het ooit zelfs de eerste positie. Doordat het zulke unieke machines maakt, behoort het zelfs tot de meest waardevolle chipbedrijven ter wereld.

Toen toenmalig ASML-topman Peter Wennink begin vorig jaar hintte dat ASML mogelijk buiten Nederland ging uitbreiden, was de paniek dan ook groot. (Toen hij een paar maanden eerder zei dat we als samenleving 'dik, dom en blij' waren, lachten we er nog om en gingen over tot de orde van de dag.)

Wennink tegen de NOS, 24 januari 2024: 'Uiteindelijk moeten wij aan onze klanten leveren wat onze klanten nodig hebben. En die chipindustrie gaat alleen maar groeien. We doen het liever hier. Maar als het hier niet meer kan, dan doen we het ergens anders.'

Al snel besloot het kabinet om het spaarvarken van het nationaal groeifonds kapot te slaan om mede 'project Beethoven' mee te financieren. Een project van 2,5 miljard euro dat niet alleen de groei van ASML moest faciliteren door meer technici op te leiden, wegen aan te leggen en huizen te bouwen, maar dat de hele Brainport-regio rond Eindhoven naar een hoger plan moest tillen.

Maar dat gebeurde dus eigenlijk op de tast. Want hoe belangrijk is de chipsector voor Nederland? Dat weten we niet. Dat komt doordat de chipsector zo versplinterd is. Het ene bedrijf maakt spiegels, de andere levert chemicaliën, weer een ander is gespecialiseerd in moeilijke berekeningen maken. Daar is niet één statistische definitie voor. Vandaar dat het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) er geen cijfers over heeft, zo laat zij aan Hollands Welvaren weten.

Wel blijkt uit CBS-cijfers dat de machine-industrie (waar ASML onder valt) de belangrijkste industrie van Nederland is. En ING schat op haar beurt weer in dat ASML goed is voor 57 procent van alle omzet in de Nederlandse machine-industrie.

Bronnen: CBS en ING

Om meer zicht te krijgen op de Nederlandse chipsector en de belangrijkste spelers daarin, verzamelde Hollands Welvaren de cijfers van tientallen chipbedrijven. Omdat de chipsector zo complex is, wordt daarmee ook helder waar Nederland in uitblinkt.

Hoe heeft Hollands Welvaren dit onderzocht?

Eerst is op basis van diverse bronnen een groslijst gemaakt van tientallen bedrijven die (mogelijk) actief zijn in sector. Vervolgens zijn de jaarverslagen op websites bekeken, of opgevraagd in de Kamer van Koophandel. Op basis daarvan is zo goed mogelijk geprobeerd in te schatten welk deel van de omzet afkomstig is uit chipgerelateerde zaken. De cijfers die zijn gebruikt, gaan over 2024, of als die jaarcijfers nog niet bekend, over 2023. Alleen bij Bitfury zijn cijfers over 2022 gebruikt omdat er geen recentere waren.

In principe is alleen de omzet meegenomen die met chips te maken heeft, niet de totale omzet. Dat was echter niet bij alle bedrijven mogelijk. Deze bedrijven zijn aangegeven met een * en zij staan dus mogelijk met 'te hoge' omzet in de lijst. Dat geldt onder meer voor VDL-dochter VDL ETG. Dat is een belangrijke leverancier van ASML, maar doet ook veel buiten de chipsector, bijvoorbeeld voor Philips. VDL wil echter geen specifieke chipomzet openbaar maken.

Van bedrijven is onder meer de volgende informatie verzameld: omzet en omzetgroei; winst voor belasting; oprichtingsjaar (of jaar van afsplitsing); plek van hoofdkantoor; de eigenaar (indien bekend), en het land waar die zich bevindt; opgehaald groeikapitaal (indien relevant).

Met name van start ups is niet altijd de omzet bekend. Zij zijn toch meegenomen in de lijst. Zij hebben in sommige gevallen tientallen, zo niet honderden miljoenen groeigeld opgehaald. Daardoor hebben zij een grote kans snel te groeien en een belangrijk onderdeel te worden van het Nederlandse chipecosysteem.

Het kan zijn dat Hollands Welvaren bedrijven over het hoofd heeft gezien, fouten heeft gemaakt, of dat gediscussieerd kan worden over interpretatie van 'chipomzet'. Ziet u een dergelijke fout, mail dan vooral naar: info@hollandswelvaren.press

Uit die inventarisatie blijkt niet alleen hoe dominant ASML is in de sector, maar ook hoe dominant 'Brainport Eindhoven' is. Én de cruciale rol die Philips heeft gespeeld voor het opbouwen van deze sector. Liefst zes van Nederlands tien grootste chipbedrijven komen direct, of indirect uit de Philips-familie. Vaak gaat het om afgesplitste bedrijfsonderdelen van Philips (zoals NXP), maar ASML startte als joint venture van Philips. En Neways werd opgericht door een oude Philips-medewerker.

Met al deze bedrijvigheid heeft Nederland verreweg het belangrijkste chipcluster van Europa, zegt de Amerikaanse chipexpert Chris Miller, auteur van het boek Chip War, tegen Hollands Welvaren. 'Nederland springt eruit. Het is verreweg de belangrijkste speler in Europa, en een van de grootste in de wereld.'

De aanwezigheid van al deze chipbedrijven is niet alleen economisch, maar ook strategisch belangrijk, zegt Miller. 'Het geeft Nederland meer invloed. Als wereldleiders naar Nederland komen, willen ze vaak ook ASML bezoeken. De Zuid-Koreaanse president deed dat bijvoorbeeld vorig jaar.'

Want niet alleen heeft Nederland véél chipbedrijven, het heeft ook unieke bedrijven. 'ASML en ASM hebben unieke producten die cruciaal zijn voor het chipmaakproces,' zegt Miller. De chipindustrie werkt namelijk niet zoals veel andere industrieën. Veel spelers specialiseren zich. In veel andere sectoren concurreren bedrijven met soortgelijke producten. Als Coca Cola van de ene op de andere dag van de aardbodem verdwijnt, kun je nog Pepsi drinken. Als Shell failliet gaat, kun je nog bij BP tanken.

Maar in de chipsector hangt alles juist van samenwerking en specialisatie aan elkaar. Heel grofweg zijn er drie soorten spelers. Er zijn de designers die chips ontwerpen. Denk aan Apple dat werkt aan een nog hippere iPhone, of Nvidia dat de meest geavanceerde AI-chips ter wereld verzint. Deze bedrijven maken deze chips echter niet zelf. Dat gebeurt in gigantische fabrieken (vaak een foundry, of fab genoemd), zoals die van TSMC (Taiwan), Intel (Amerika) en Samsung (Zuid-Korea). Maar die fabrieken kunnen die chips alleen maken met de meest geavanceerde machines van machinemakers. En in dat laatste blinkt Nederland uit (zie de oranje bedrijven in de infographic).

Nederland heeft dus niet 'zomaar' chipbedrijven, mini-versies van Nvidia bijvoorbeeld, maar spelers die een cruciaal onderdeel maken van de hele keten. De EUV-machines van ASML kunnen de allerkleinste chips ter wereld maken die cruciaal zijn voor onder meer kunstmatige intelligentie (AI). Je kunt bij Nvidia nog zo'n mooie chip ontwerpen, als je hem niet naar een fabriek brengt waar een EUV-machine van ASML staat, kun je hem niet maken.

En ASML op haar beurt, is weer afhankelijk van tal van (vaak Nederlandse) leveranciers die cruciale elementen voor haar machines maken, of die diensten verlenen, zoals berekeningen maken en processen controleren. Belangrijke leveranciers van ASML zijn VDL ETG, Aalberts Industries, NTS Group, Neways en Demcon. Zij staan feitelijk dus aan de basis van een heel hoge blokkentoren die via ASML en fabrieken als die van TSMC eindigt bij Nvidia en Apple, enkele van de meest waardevolle bedrijven ter wereld.

Naast de vele chipmachinemakers, heeft Nederland ook enkele gespecialiseerde chipontwerpers, die soms ook een deel van hun producten zelf fabriceren in eigen fabs. De grootste is NXP dat in 2006 van Philips werd afgesplitst en dat veel levert aan de auto-industrie. In 2015 splitste NXP Ampleon af, dat zich richt op communicatiechips. En twee jaar later werd ook Nexperia, dat onder meer chips voor de industrie maakt, afgestoten door NXP.

Die laatste twee bedrijven, Nexperia en Ampleon, zijn in Chinese handen. Maar het overgrote deel van de chipbedrijven is nog altijd in Nederlandse handen. Veel van de grote bedrijven zijn beursgenoteerd, met aandeelhouders van over de hele wereld. Er zijn echter ook diverse familiebedrijven (zoals VDL en NTS Group). En ook de jonge bedrijven weten verrassend veel geld bij Nederlandse partijen op te halen (daarover meer in deel 2 van deze serie).

Samen draaiden alle Nederlandse chipbedrijven die Hollands Welvaren inventariseerde zo'n 50 miljard euro omzet, al is bij enkele bedrijven bij gebrek aan gedetailleerde cijfers ook niet-chipomzet mee gerekend (zoals bij VDL ETG). ASML is in haar eentje goed voor 58 procent van die omzet. En daarbij moet ook bedacht dat veel andere chipbedrijven een flink deel van hun omzet verdienen door aan ASML te leveren.

De winsten waren iets moeilijker te achterhalen, maar bedroegen samen minstens 13 miljard euro, waarbij ASML goed is voor tweederde daarvan. ASML is met een winst van 9 miljard euro over 2024 ook het op een na meest winstgevende bedrijf van Nederland, na ING.

Snelle groei

Hoewel dus niet met zekerheid te zeggen is hoe belangrijk de chipindustrie precíés is voor de Nederlandse industrie, is wel duidelijk dat het een industrie van formaat is. Een industrie die bovendien rap groeit.

ASML stelt in haar jaarverslag dat de wereldwijde chipsector tussen 2013 en 2023 met jaarlijks 6 procent groeide. Tot 2030 versnelt die groei tot 9 procent per jaar, verwacht ASML. En die groei komt vooral door de opmars van kunstmatige intelligentie, die de meest geavanceerde chips nodig hebben. En laat dat nou net zijn waar ASML-machines onmisbaar zijn.

De komende jaren moet dus niet alleen ASML aan de bak, maar ook al haar (Nederlandse) leveranciers. Hoe gaan ze die groei bijbenen? Dat is het onderwerp van het volgende deel in deze artikelenreeks.

Betalende abonnees zien hieronder de tabel met gegevens die Hollands Welvaren verzamelde.

Tagged in:

industrie vestigingsklimaat chipsector