Dit artikel van FNV-vakbondseconomen Vera Vrijmoeth en Tijmen de Vos verscheen eerder op hun Substack Rode Cijfers en wordt hier met hun toestemming hergeplaatst.
Overal zeuren bedrijven over regeldruk. Of het nou gaat om de gemeente Amsterdam, de Nederlandse overheid of het Europees parlement, overal zouden bureaucraten ondernemers in de weg zitten.
Niet zonder resultaat. De Europese commissie wil 25% van de regels schrappen. Ook het kabinet zette bij de Nederlandse ondernemerstop vol in op minder regels.
Maar hier komt de catch: is de regeldruk wel hoog? En zijn minder regels wel de oplossing voor teruglopende productiviteitsgroei?
Waar baseert de Europese Commissie zich op?
Het belangrijkste document dat in Europa wordt aangehaald om te pleiten voor minder regeldruk is het rapport van Draghi. Dat stelt namelijk dat we in Europa véél te véél regels hebben en dat we onder andere daarom minder goed met de Verenigde Staten concurreren en een lagere productiviteitsgroei hebben.
Deze stelling wordt beperkt onderbouwd: Draghi komt nauwelijks verder dan één vergelijking. Europa zou wel drie keer zoveel regels hebben opgelegd dan het Amerikaanse Congres. Volgens Erik Jones, directeur van het Schuman Centre, slaat deze vergelijking alleen mank, want in de Verenigde Staten komt de meeste regelgeving niet van het parlement, maar van de uitvoerende macht. Draghi vergeet dus een groot deel van de Amerikaanse regelgeving mee te wegen in zijn vergelijking.
Hoe hoog is de regeldruk dan wel?
Dit wordt gemeten door het OESO (de organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling). Nederland en Europa hebben een lagere regeldruk dan de Verenigde Staten. Dit verschil wordt alleen maar groter. Terwijl de regeldruk in de VS tussen 2018 en 2023 constant bleef is de Europese regeldruk gedaald. Het valt dus wel mee met die Europese regeldruk.
Zorgen regels dan misschien dat er minder wordt geïnvesteerd?
De Europese investeringsbank vraagt elk jaar aan ondernemers of regeldruk nou een belemmering is om te investeren en wat blijkt? De regeldruk is voor bedrijven in Nederland en Europa een minder grote belemmering om te investeren dan in de Verenigde Staten. De cijfers voor Nederland liggen nog weer flink onder de Europese cijfers.
En hebben we de goede regels?
Dan blijft de vraag over: zijn de regels die we hebben wel goed voor onze economie als geheel? Gelukkig doet de OESO ook hier onderzoek naar. Op basis van meer dan 1.500 vragen beantwoord door contactpersonen in meer dan 30 landen beoordeelt de OESO in hoeverre de regelgeving zorgt voor een competitieve, open en goed draaiende economie. Europa blijkt veel beter te reguleren dan de Verenigde Staten en Nederland weer veel beter dan Europa.
Waarom hadden we die regels ook al weer?
Met andere woorden de Europese (en Nederlandse) regeldruk is lager dan de VS, is minder een belemmering voor investeringen, en de regels die we hebben lijken de economie als geheel gunstig te beïnvloeden.
De wekelijkse nieuwsbrief Hollands Welvaren wil je meer inzicht geven in de Nederlandse economie. Inschrijven (gratis of betaald) kan hier.
Maar waarom horen we bedrijven dan zoveel klagen over de regelgeving? Waarschijnlijk omdat ze dat eigenlijk altijd doen. Zo liet historicus Timon de Groot zien dat werkgeversorganisaties in 1930 ook klaagden over de invoering van de achturige werkdag en de 27 controleurs die op alle Nederlandse bedrijven werden afgestuurd.
De regels hebben uiteraard een functie. En zelfs als ze voor een individueel bedrijf zo nu en dan extra werk of verplichtingen opleveren, dan nog dienen ze een breder belang. Zo wil de Commissie momenteel bijvoorbeeld de Europese regels die bedrijven aansprakelijk stellen voor milieuschade en geschonden werknemersrechten in toeleveringsketens drastisch afzwakken. Ook wordt nieuwe regelgeving voorgesteld, die de regeldruk zou verminderen, maar ondertussen juist de bescherming van werknemers in detachering ondermijnt. En dat is jammer. Want de Europese regelgeving draagt nu juist precies bij aan brede welvaart, waar het in de VS aan ontbreekt.
Het slopen van regelgeving lost bovendien niet het probleem op dat Draghi identificeert: de teruglopende productiviteitsgroei. Als regels het probleem zouden zijn dan waren we al veel productiever dan de Amerikanen geweest.